Συστήματα βιώσιμης αποστράγγισης

Παραδοσιακά η απορροή των όμβριων υδάτων διοχετεύεται σε σωλήνες και αγωγούς ώστε να μετακινηθούν γρήγορα στο πλησιέστερο ρέμα ή άλλο υδάτινο αποδέκτη ή σε κεντρικούς αγωγούς μαζί με τα αστικά λύματα (παντορροϊκά συστήματα) προς τον βιολογικό καθαρισμό. Με την επέκταση των πόλεων η συνήθης πρακτική είναι να εγκιβωτίζονται μερικά ή ολοσχερώς τα ρέματα, οι χείμαρροι και τα ποτάμια που βρίσκονται στον αστικό ιστό. Το έχουμε δει στην Αθήνα (Κηφισός και τα άλλα ιστορικά ποτάμια) και σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Ελλάδος, καθώς βέβαια και στο εξωτερικό.

Πολλές φορές γίνεται για την τοπική προστασία από πλημμύρες αλλά έτσι ξεκίνησε αρχικά το πρόβλημα και έτσι τελικά μετατοπίζεται κατάντη και διογκώνεται...

Παράδειγμα εγκιβωτισμού ρέματος είναι και αυτό της φωτογραφίας που φτιάχτηκε μεταξύ καταστήματος JUMBO & SPRIDER, λίγο μετά την διασταύρωση για Πανεπιστήμιο. Δεν λέει κανείς ότι είναι παράνομο. Είναι συνήθης πρακτική. Αλλά δεν είναι βέλτιστη πρακτική πλέον.

Οι λύσεις αυτές προκαλούν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις :
- Με την οδήγηση των ομβρίων σε κλειστά συστήματα, δεν γίνεται απορρόφηση του νερού στο έδαφος, μειώνοντας τα υπόγεια ύδατα και την ροή σε ποτάμια και ρυάκια σε ξηρές περιόδους.
- Η επιφανειακή απορροή μπορεί να περιέχει πολυάριθμους ρυπαντές, όπως πετρελαιοειδή, οργανική ύλη και βαρέα μέταλλα. Αν και συνήθως σε μικρές ποσότητες, αθροιστικά οδηγούν σε υποβάθμιση της ποιότητας του νερού σε ποτάμια, λίμνες και υπόγεια ύδατα, επηρεάζοντας την βιοποικιλότητα, την αισθητική αξία και την δυνατότητα ύδρευσης. Ειδικά μετά από παρατεταμένες ξηρές περιόδους η πρώτη έκπλυση έχει συνήθως υψηλό ρυπαντικό φορτίο.
- Απορρίπτοντας νερό απευθείας σε κάποιο ρέμα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα προκαλούνται πλημμυρικά φαινόμενα που διαβρώνουν τις όχθες και καταστρέφουν παρόχθια και υδάτινα οικοσυστήματα.
- Από την άλλη η διοχέτευση ομβρίων στον βιολογικό καθαρισμό ανεβάζει τον όγκο και άρα το κόστος επεξεργασίας και δημιουργεί προβλήματα δυναμικότητας σε περιόδους έντονης βροχόπτωσης.

Η διαχείριση των ομβρίων έχει απομακρυνθεί από την συμβατική σκέψη σχεδιασμού για τις πλημμύρες (ποσότητα) και μετατοπίστηκε προς την εξισορρόπηση της ποσότητας, της ποιότητας και της αναψυχής.

Η φιλοσοφία των συστημάτων βιώσιμης αποστράγγισης (sustaible drainage systems – SUDS) είναι να διαχειρίζεται το νερό επί τόπου με την ελαχιστοποίηση της απορροής, μετριάζοντας το ρυθμό απόρριψης και κατακρατώντας νερό για παθητική επεξεργασία. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί χρησιμοποιώντας μια σειρά πορωδών σκληρών επιφανειών, μεγάλα ανοιχτά χαντάκια, λεκάνες διείσδυσης του νερού και τεχνητούς υγροτόπους (βλ φωτογραφίες) και φυσικά αφήνοντας υπάρχοντα ρέματα κλπ στην φυσική τους κατάσταση.



Αυτά όλα διασφαλίζουν ότι το νερό περνάει αργά στα υπόγεια ύδατα (όπως θα συνέβαινε φυσικά πριν την οικιστική ανάπτυξη) ή απορρίπτεται αργά σε σύστημα απορροής με χαμηλή ελεγχόμενη ροή. Έτσι οι ρύποι δεν συσσωρεύονται και υπάρχει η ευκαιρία να αποδομηθούν σταδιακά. Τα ΣΒΑ έχουν πλεονέκτημα διότι αποτελούν ελκυστικά στοιχεία τοπίου που ενισχύουν την βιοποικιλότητα και αυξάνουν την αξία αναψυχής της περιοχής.


Η Υπηρεσία Περιβάλλοντος στην Μεγάλη Βρετανία έχει υιοθετήσει τα βιώσιμα συστήματα αποστράγγισης και τα έχει καθιερώσει ως την τυπική πρακτική για όλες τις νέες υποδομές, ενώ παρεμβαίνει και σε υπάρχουσες συμβατικές υποδομές που επηρεάζουν σημαντικά το περιβάλλον. Υπάρχει εθνική ομάδα εργασίας και συμμετέχει δε ενεργά και η αντίστοιχη Διεύθυνση Υδάτων.

Στην Ελλάδα έχουμε, ανάμεσα σε άλλα, πρόβλημα εισαγωγής τεχνογνωσίας με αποτελεσματικό τρόπο. Ενώ οι λύσεις έχουν βρεθεί ήδη στο εξωτερικό εμείς κάνουμε τα ίδια λάθη που έκαναν και οι άλλοι, και μετά πληρώνουμε για να διορθωθεί η ζημιά. Το ίδιο γίνεται και για την διαχείριση των απορριμμάτων, τα μέσα μαζικής μεταφοράς και τόσα άλλα θέματα. Ας κάνει το κράτος διακρατικές συμφωνίες για σημαντικά θέματα (Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και άλλες περιβαλλοντικές τεχνολογίες, μέσα μαζικής μεταφοράς, δόμηση κατοικιών) για την κατασκευή καινοτόμων, για την Ελλάδα, έργων. Με διαφανείς διαγωνισμούς στο εξωτερικό, όπου θα συμμετέχουν αλλοδαπές επιχειρήσεις αλλά με τον όρο να συνεργαστούν με αντίστοιχες ελληνικές και να αποκτηθεί και να διαχυθεί τελικά τεχνογνωσία από τους Έλληνες επιστήμονες και μηχανικούς, ιδιωτικού και δημοσίου τομέα.

Και αν κάποιος πει ότι τα ολοκληρωμένα αυτά συστήματα είναι μακριά για εμάς, τότε τουλάχιστον ας κάνουμε κάτι για τις ρεματιές και τα κάνάλια αποστράγγισης οπυ έχουμε. Κάποιοι δήμοι στην Αθήνα προσπαθούν τώρα τουλάχιστον να διατηρήσουν τις εναπομείναντες ρεματιές τους ως τελευταία ευκαιρία πρασίνου και αναψυχής για τους κατοίκους αλλά και θερμοκρασιακής ανακούφισης, ενώ στο Λονδίνο ξεκινάει μεγάλο πρόγραμμα επαναφοράς των «χαμένων ποταμών» για την βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών και του αστικού περιβάλλοντος.
Στο ρυθμιστικό του λεκανοπεδίου Ιωαννίνων προβλέπεται η διατήρηση των αποστραγγιστικών τάφρων και η χρήση τους ως διαδρόμους αναψυχής (ποδήλατο, περπάτημα) και διατήρησης της βιοποικιλότητας. (Η νομαρχία εκεί στο Πανηπειρωτικό ξήλωσε όλες τις ιτιές και τα καλάμια, για μην σταματάει το νερό μεν, αλλά για να πηγαίνει παρακάτω, που?).
Ας ελπίσουμε να δούμε συνολική διαχείριση της λεκάνης απορροής, με διατήρηση υδάτινων οδών, σπάσιμο ή κατάλληλη διαχείριση των αναχωμάτων, αναγέννηση της λίμνης Λαψίστας κλπ κλπ.